مالیات چیست

اگر شما دانشجو یا دانش آموز هستید، یا حتی جز اشخاص حقیقی و حقوقی مکلف به پرداخت مالیات هستید شاید ندانید تعریف حقوقی و اقتصادی مالیات از جهاتی با هم متفاوت است. برای اینکه بدانید اولین و مهمترین هدف مالیات چیست و یا می خواهید با انواع مالیات، طبق قوانین مالیاتی ایران آشنا شوید. حتما در ادامه، مقاله ی مالیات چیست را به زبان ساده مطالعه کرده تا به جواب سوال چه مشاغلی معاف از مالیات هستند نیز دست پیدا کنید.

تعریف مالیات

حتماً برای شما هم پیش اومده با خودتون فکر کنید مالیات چیست و چرا باید مالیات پرداخت کنیم؟ در پاسخ به این سوال «مالیات چیست» می توان به زبان ساده گفت مالیات (TAX) نوعی پرداخت اجباری و قانونی است که توسط دولت به منظور تامین هزینه های عمومی از اشخاص حقیقی و حقوقی جامعه دریافت می شود.

تعریف مالیات را می توان به شکل دیگری نیز بیان کرد، مالیات هزینه ای است که از درآمد افراد و شرکت ها به صورت بلا عوض به دولت پرداخت می شود. در صورت عدم پرداخت، یا فرار از پرداخت مالیات، طبق قوانین مصوب، جریمه های قانونی در پی دارد.

همانطور که گفته شد، تعریف مالیات از لحاظ حقوقی و اقتصادی از جهاتی با هم متفاوت است در ادامه تفاوت آن ها را بازگو می کنیم.

از نظر دیدگاه حقوقی، مالیات یک تعهد قانونی است که افراد و شرکت ها طبق قوانین کشور خود، موظف به پرداخت آن هستند.

از نظر اقتصاددانان، مالیات همان مقدار پول یا دارایی است که شهروندان یک کشور از سود فعالیت های اقتصادی به دولت پرداخت می کنند. در واقع ابزاری کارآمد برای کنترل تورم و مدیریت اقتصاد، توزیع عادلانه درآمد در اقتصاد محسوب می شود.

در سراسر دنیا مالیات به عنوان هسته اصلی نظام اقتصادی شناخته می شود؛ حکومت ها از مالیات برای تامین هزینه های عمومی، توسعه زیر ساخت ها، حمل و نقل، بهداشت، امنیت، عمران و ارائه خدمات اجتماعی استفاده می کنند. همچنین هر حکومت بسته به ساختار اقتصادی، فرهنگی و سیاسی خود، قوانین خاصی برای دریافت مالیات تدوین می کند. در برخی کشورها مثل آمریکا، سیستم های مالیاتی بر اساس نرخ تصاعدی پیش می رود، یعنی افرادی که درآمد بیشتری دارند، مالیات بیشتری می پردازند.

سیستم مالیاتی ایران نیز از همین الگو پیروی می کند. در حالی که برخی کشورها ممکن است از سیستم نرخ ثابت استفاده کنند که در آن همه ی افراد با نرخ یکسان مالیات می پردازند.

مهم ترین اهداف مالیاتی چیست

اولین و مهم ترین هدف مالیات، افزایش درآمد جهت پوشش هزینه های دولت است. دولت ها برای ارائه خدمات عمومی نیاز به منابع مالی پایدار دارند. بنابراین مالیات به عنوان یک منبع درآمد ثابت، نقش مهمی در جهت تحقق اهداف اقتصادی و اجتماعی ایفا می کند.

هدف دیگری که نقش مهمی در مالیات دارد. کنترل تورم و تنظیم بازار است. به دولت امکان می دهد به طور موثر بر عرضه و تقاضا تاثیر گذار باشد و موجب تنظیم و ثبات نرخ ها و تعادل اقتصادی در بازار می شود. به این صورت، دولت می تواند با افزایش مالیات ها، تقاضا را کاهش دهد و فشار تورم را کنترل کند.

هدف بعدی مالیات، توزیع عادلانه منابع و کاهش نابرابری های اجتماعی است. دولت ها با اجرای سیاست های مالیاتی مناسب، می توانند در راستای جامعه ای عادلانه تر گام بردارند. همچنین مالیات می تواند نقش کلیدی در حمایت از تولید داخلی و اشتغال زایی داشته باشد. به این ترتیب، دولت با ارائه معافیت ها و کاهش نرخ مالیات بر تولیدکنندگان داخلی می تواند زمینه اشتغال زایی و افزایش تولید را در کشور فراهم می کند. بنابراین وجود یک نظام مالیاتی کارآمد و عادلانه، نقش اساسی در رشد و پیشرفت هر کشور دارد و به حفظ ثبات اقتصادی و تحقق عدالت اجتماعی کمک می کند.

تاثیر مالیات در اقتصاد کشور

مالیات یکی از اثر بخش ترین ابزار اقتصادی در کشورهای توسعه یافته به شمار می رود. به خصوص در کشور ایران مالیات نقش تعیین کننده ای در رشد و ثبات اقتصادی دارد. با افزایش نرخ تورم در کشور ایران و چالش های اقتصادی متعدد و تحریم های بین المللی، دولت برای تامین منابع مالی خود به درآمد بیشتری نیاز دارد. بنابراین درآمدهای مالیاتی اعم از اجاره، سود، حقوق می توانند به عنوان منبع اصلی تامین مالی دولت به حساب بیایند. وجود مالیات می تواند کشور را از وابستگی به منابع نفتی کمتر کرده و باعث افزایش استقلال مالی کشور شود. از سوی دیگر می تواند به بهبود عدالت اجتماعی، کاهش شکاف های اقتصادی، افزایش تولید داخلی و اشتغال کمک کند.

انواع مالیات

مالیات در ایران به دو گروه تقسیم می شود:

• مالیات مستقیم
• مالیات غیر مستقیم

این گروه ها خود شامل زیر گروه های مختلفی هستند. این تقسیم بندی ها بر اساس معیارهای منبع درآمد انجام می شود. در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

مالیات مستقیم

مالیات مستقیم، مالیاتی است که به طور مستقیم و بدون واسطه از اشخاص حقیقی و حقوقی با توجه به میزان درآمد حاصل از کسب و کار دریافت می شود. این مالیات بر پایه اطلاعات مالی دقیق مثل حقوق، سود یا دارایی اشخاص محاسبه می شود. برای شناسایی و پیگیری مالیات، هر فرد یا شرکت دارای یک کد مالیاتی منحصر به فرد است که از سوی سازمان امور مالیاتی صادر می شود و در تمامی امورهای مالی و تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. این کد، یکی از مهم ترین ارکان در سازمان امور مالیاتی است. پیشنهاد می کنیم حتما برای کسب اطلاعات بیشتر روی کد مالیاتی کلیک کنید.

اگر شما هم جزو آن دسته از افراد هستید نمی دانید چقدر مالیات به شما تعلق گرفته است. می توانید به مقاله مشاهده سوابق مالیاتی با کد ملی مراجعه کنید تا اطلاعات کامل را کسب کنید.

انواع مالیات مستقیم

انواع مالیات مستقیم در دسته بندی زیر قرار می گیرد:

• مالیات بر درآمد
• مالیات بر دارایی

در ادامه به ارائه توضیحی مختصر درباره ی زیر گروه های مالیات های مستقیم می پردازیم.

مالیات بر درآمد چیست

مالیات بر درآمد، بر اساس میزان درآمدی که اشخاص حقیقی و حقوقی دارند تعیین می شود. معمولا با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز به صورت پلکانی افزایش می یابد.

انواع مالیات بردرآمد در گروه های زیر طبقه بندی می شوند:

• مالیات املاک
• مالیات حقوق
• مالیات مشاغل
• مالیات کشاورزی
• مالیات اتفاقی
• مالیات تکلیفی
• مالیات عملکرد

در ادامه ی این مطلب، به تشریح انواع مالیات های بر درآمد خواهیم پرداخت.

مالیات املاک چیست

مالیات املاک و مستغلات (دارایی های غیر منقول) یکی از زیر مجموعه های مالیات مستقیم است که به درآمدهای حاصل از املاک تعلق می گیرد. این نوع مالیات شامل مالیات بر اجاره مغازه، مالیات سرقفلی، مالیات ساخت و فروش املاک، مالیات نقل و انتقال املاک می شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر، بهتر است به موضوعات مالیات بر اجاره مغازه و مالیات نقل و انتقال املاک مراجعه کنید. تا درک جامع تری از مالیات های مرتبط با املاک را به دست آورید.

مالیات حقوق چیست

این نوع مالیات، از نوع مالیات بر درآمد است که به عنوان یکی از مهم ترین منبع درآمد دولت شناخته می شود. این مالیات از درآمد ناشی از حقوق ماهانه، مزایا و سایر دریافتی های کارکنان بر اساس تعرفه سازمان امور مالیاتی کشور دریافت می شود. محاسبه و پرداخت آن به عهده کارفرما بوده و کارکنان در این خصوص مسئولیتی ندارند. یکی از مواردی که مشمول مالیات بر درآمد حقوق می شود، مالیات عیدی است. برای آشنایی بیشتر با جزئیات و نحوه محاسبه این مالیات به صفحه محاسبه مالیات عیدی مراجعه کنید.

اگر می خواهید درباره میزان نرخ مالیات حقوق بدانید، کافی است روی لینک جدول مالیات حقوق کلیک کنید.

مالیات مشاغل چیست

مالیات مشاغل، از درآمدهای حاصل از مشاغل آزاد (اصناف، کسبه)، پزشکان، وکلا، مربیان ورزشی و… بدست می آید. مالیات پرداختی بر اساس سود و درآمد حاصل از مشاغل ذکر شده است.

مالیات کشاورزی چیست

نوعی از مالیات است که دولت از افراد کشاورز دریافت می کند. این مالیات از درآمد کلیه فعالیتهای کشاورزی شامل دامپروری، باغداری، مرغداری، بخش مراتع و جنگل، ماهیگیری و سایر فعایت های مرتبط با کشاورزی و دامی است.

مالیات اتفاقی چیست

مالیات اتفاقی به مالیاتی گفته می شود که در مواقعی که درآمدهای نقدی و غیر نقدی به صورت اتفاقی و غیر منتظره به فرد تعلق می گیرد، وضع می شود. این نوع درآمدها ماهیت دائمی و مستمر ندارند و به صورت مقطعی از سوی سازمان امور مالیاتی تعیین می شوند.

مالیات تکلیفی چیست

یکی دیگر از مالیات های مستقیم مالیات تکلیفی است، این نوع مالیات برعهده شخص مودی نیست بلکه توسط کارفرما به اداره امور مالیاتی پرداخت می شود. افراد مشمول این مالیات شامل کارفرمایان، پیمانکاران، پزشکان و غیره می باشند.

اگر می خواهید اطلاعات بیشتر در خصوص مالیات تکلیفی بدانید، روی لینک مالیات تکلیفی کلیک کنید.

مالیات عملکرد چیست

مالیات عملکرد در واقع زیر مجموعه مالیات بر درآمد است و بر اساس میزان سود خالصی است که سالانه، اشخاص حقوقی و حقیقی باید پرداخت کنند. این مالیات جزء مهم ترین نوع مالیات است که بر درآمد دولت تاثیر به سزایی دارد. مودیان مالیاتی موظف هستند هر سال اظهارنامه عملکرد خود را جهت محاسبه سود، تنظیم و در موعد مقرر ارسال کنند.

مالیات بر دارایی

مالیات بر دارایی بر پایه دارایی هایی است که اشخاص حقیقی و حقوقی در اختیار دارند توسط امور مالیاتی محاسبه و دریافت می شود. در واقع اساس و مبنای مالیات بر دارایی ثروت مودی است. در ادامه به انواع مالیات بر دارایی اشاره می کنیم.

مالیات بر دارایی به دو دسته تقسیم می شوند عبارتند از:

• مالیات بر ارث
• مالیات حق تمبر

مالیات بر ارث چیست

مهم ترین نوع مالیات بر دارایی مالیات بر ارث است که این نوع مالیات از اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی اخذ می شود. به این صورت که پس از فوت فرد، در زمان انتقال دارایی ها و اموال او به وارث، مالیات باید پرداخت شود.

مالیات حق تمبر چیست

مالیاتی است که به ازای صدور اسناد و مدارک رسمی از قبیل قراردادها، اجاره نامه ها، اوراق و… از افراد تحت عنوان حق تمبر دریافت می شود. میزان نرخ مالیات با توجه به ارزش قرارداد یا سند تعیین می گردد. در بعضی موارد، ممکن است افراد از پرداخت مالیات معاف شوند. مثل : اموال متعلق به موسسات خیریه، اموال وقف شده، اموال مرتبط با فعالیت های فرهنگی و …

قانون مالیات مستقیم

در نظام مالیاتی، قوانین و مقررات شامل بخش نامه ها و اصلاحیه هایی هستند که ممکن است هر سال با توجه شرایط اقتصادی و سیاست های مالی، دستورالعمل های جدیدی برای آن ها صادر شود. پس آگاهی به قوانین مالیاتی می تواند افراد را از مشکلات حقوقی و مالی باز دارد و مانع تخلف مالیاتی شود. به علاوه به افراد کمک می کند تا از معافیت ها و تسهیلات مالیاتی بهره مند شوند.

یکی از مهم ترین قوانین مالیاتی ایران، قانون مالیات مستقیم است که در برخی موارد با عناوین دیگری مثل مالیات بر درآمد یا مالیات بر عملکرد نیز شناخته می شود. این قانون مجموعه ای از قوانین و مقررات است که مبنای اصلی آن، اخذ مالیات به صورت مستقیم از درآمد و دارایی های اشخاص حقیقی و حقوقی است. در اجرای قانون مالیات های مستقیم، در بسیاری از موارد اصول عدالت مالیاتی به طور کامل رعایت نمی شود، به گونه ای که برخی از مودیان با وجود درآمد بالا مالیات کمتری پرداخت می کنند، در حالی که افراد با درآمد کمتر ممکن است تحت فشار مالیاتی بیشتری قرار بگیرند.

در قانون مالیات های مستقیم دو تبصره در باب اول وجود دارد.

ماده ۱- اشخاص مشمول پرداخت مالیات مستقیم

• اشخاص حقیقی (افراد عادی) از قبیل: مغازه دارها، مالکان املاک، آرایشگرها و …
• اشخاص حقوقی (شرکت ها و موسسات)

نکته: اساس قانون مالیات های مستقیم ، جهت تعلق مالیات، محل کسب درآمد است نه تابعیت شخص. یعنی اگر یک فرد خارجی در ایران درآمدی کسب کند، مشمول پرداخت مالیات خواهد بود، همچنین افراد ایرانی که خارج از کشور درآمد دارند، مشمول این قانون قرار می گیرند.

ماده۲- اشخاص معاف از مالیات مستقیم

• وزارتخانه ها و موسسات دولتی
• دستگاه هایی که بودجه آنها به وسیله دولت تامین می شود
• شهرداری ها

مالیات غیر مستقیم

مالیات غیر مستقیم به مالیاتی گفته می شود که بر اساس مصرف کالاها و خدمات اعمال می شود. این مالیات به طور غیر مستقیم به نرخ کالاها اضافه می شود و در نهایت توسط مصرف کنندگان نهایی پرداخت می گردد. این مالیات ها به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می شوند :

• مالیات بر مصرف
• مالیات بر ارزش افزوده
• مالیات بر عوارض گمرکی

مالیات بر مصرف

مالیات بر مصرف مالیاتی است که در هنگام خرید کالا و خدمات دریافت می شود. مثل خرید و فروش اتومبیل، خرید و فروش لوازم برقی، خرید پوشاک و لوازم آرایشی بهداشتی، خدمات رستوران ها، خدمات تفریحی و …

مالیات بر ارزش افزوده

مالیات ارزش افزوده نوعی مالیات غیر مستقیم است. که در موقع خرید کالا و خدمات به خریدار تعلق می گیرد و خریدار موظف است مقدار مالیات دریافت شده را به دولت پرداخت کند. نرخ ارزش افزوده سالانه، با توجه به نرخ تورم تعیین می شود.

قانون مالیات ارزش افزوده

در این قانون، مالیات مشمول افرادی است که در زمینه عرضه کالا، ارائه خدمات فعالیت دارند و کار واردات و صادرات انجام می دهند. به بیان دیگر، مالیاتی که در فرآیند خرید کالا توسط مصرف کننده پرداخت می شود. این مالیات به بهای کالا افزوده می شود و از سوی فروشنده دریافت می گردد. فروشنده موظف است مالیات دریافتی را در موعد مقرر به حساب دولت واریز نماید.

مالیات بر عوارض گمرکی

نوعی مالیات است که موقع عبور کالاها از مرزهای کشور اخذ می شود. هدف اصلی این مالیات، حمایت از تولید داخلی، مدیریت واردات و صادرات می باشد.

در ادامه به معرفی مشاغل معاف از مالیات و مشاغلی که شامل پرداخت مالیات می شوند می پردازیم؛ آگاهی از این موارد ضروری است.

چه مشاغلی معاف از مالیات هستند

در ایران، طبق قوانین مالیاتی، برخی مشاغل و فعالیت ها معاف از مالیات هستند عبارتند از:

• مشاغل مربوط به کشاورزی، روستایی
• فعالیت های مربوط ورزشی و هنری
• فعالیت های تولیدی، معدنی
• مشاغل آموزشی و پژوهشی
• مشاغل خانگی
• مراکز درمانی
• فعالیت های فرهنگی و مذهبی

چه مشاغلی مشمول مالیات هستند

• کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان
• موسسه های تبلیغاتی و بازاریابی
• صاحبان نمایشگاه خودرو و بنگاه املاک
• صرافی ها
• طلا فروشان
• بنکداران بازار(جزئی و کلی فروشان)
• صاحبان رستوران و هتلداران
• صاحبان شرکتها و کارخانه ها
• دفاتر خصوصی مثل دفاتر اسناد رسمی، خدماتی، مسافرتی
• صاحبان فروشگاه های زنجیره ای

همچنین شامل سایر مشاغلی که فعالیت اقتصادی دارند به استثنای مشاغلی که از مالیات معاف هستند می شود.

آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات امورمالیاتی

اگر در هر حوزه ای فعالیت اقتصادی دارید، آشنایی با اصول و مفاهیم مالیاتی برای شما یک امر ضروری است. امور مالیاتی شامل اصطلاحات تخصصی بسیاری است. آگاهی از مفاهیم مالیاتی می تواند به شما کمک کند تا قوانین مالیات را بهتر بشناسید و آن ها را به موقع و درست اجرا کنید؛ درنتیجه از بروز جرایم مالیاتی جلوگیری خواهد شد. در ادامه به مفاهیم مهم و پرکاربرد می پردازیم.

برگ اجرایی مالیات

برگ اجرایی مالیات یک سند رسمی است که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور وضع شده است. زمانی که مودیان از پرداخت مالیات قطعی خود خودداری کنند. در این حالت اداره امور مالیات یک نامه ای جهت پرداخت اجباری بدهی صادر می کند که ممکن است با توقیف اموال همراه باشد. پس از ابلاغ برگ اجرایی، مودیان معمولاً به مدت ده روز فرصت دارند تا بدهی خود را پرداخت کنند یا در صورت وجود اعتراض، نسبت به آن اقدام قانونی انجام دهند.

برگ قطعی مالیات

برگ قطعی مالیات در واقع پس از بررسی و رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی صادر می شود. یک سندی است که نشان دهنده ی تصمیم نهایی درباره مبلغ دقیق مالیات است که پرداخت آن قطعی است.

اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی یک گزارشی از درآمدها، هزینه ها، سود و زیان است که اشخاص حقیقی و حقوقی هر سال موظف هستند به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند. این گزارش به منظور محاسبه و پرداخت مالیات تنظیم می شود. برای ثبت اظهارنامه می توانید به صورت الکترونیکی از طریق سامانه امورمالیاتی انجام دهید.

مالیات تصاعدی

نوعی مالیات است که در آن مبلغ مالیات با افزایش درآمد اشخاص بیشتر می شود. بنابراین افرادی که درآمد بالاتری دارند به نسبت آن مالیات بیشتری باید پرداخت کنند. این خود باعث عدالت اقتصادی میان اقشار مختلف جامعه می شود.

مالیات ابرازی

مالیات ابرازی به مالیاتی گفته می شود که میزان نرخ مالیات بر اساس اطلاعاتی است که مودی از طریق اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی ارائه می دهد، تعیین می شود.

ذخیره مالیات

ذخیره مالیات یکی از مفاهیم مهم در زمینه مالیات است. به مبلغی اطلاق می شود که شرکت ها برای پوشش هزینه های مالیاتی آینده خود بر اساس قوانین مالیاتی در نظر می گیرند.

مالیات مقطوع صفر

به مالیاتی گفته می شود که دولت در یک شرایط خاصی مانند درآمد بسیار پایین، اعلام عدم فعالیت اقتصادی و موارد مشابه، میزان مالیات را برای مودیان به صورت مقطوع و صفر در نظر می گیرد. بنابراین مودی مشمول پرداخت هیچ گونه مالیاتی نخواهد بود.

مالیات علی الراس

مالیات علی الراس زمانی تعیین می شود که مودی مدارک و اسناد کافی برای محاسبه مالیات خود ارائه نمی دهد یا اصلا اظهارنامه ای پر نکند. در این صورت ممیزین مالیاتی بر اساس شواهد میزان مالیات را تخمین می زنند.

خالص مالیات

خالص مالیات، مبلغ نهایی مالیات قابل پرداخت است که پس از کسر تخفیف ها، معافیت ها و مشوق های مالیاتی بر اساس درآمدهای ناخالص به دست می آید. در واقع منظور از خالص همان مقدار واقعی است که پس از کسر دیگر مبالغ بدست می آید.

اینتا کد

اینتا کد، یک کد شناسایی منحصر به فرد در سازمان مالیاتی است که برای طبقه بندی مشاغل مختلف به کار می رود. تمامی مشاغل پس از راه اندازی کسب و کار خود، موظف به دریافت این کد هستند. جهت دریافت اطلاعات بیشتر، روی لینک اینتا کد کلیک نمایید.

مالیات سرانه

نوعی مالیات است که مقدار آن ثابت است که بدون در نظر گرفتن میزان درآمد افراد، به صورت مساوی برای تمامی اقشار جامعه تعیین می شود. این مالیات میزان ثروت و توان مالی افراد را نادیده می گیرد.

مالیات تجمیعی

این مالیات همان طورکه از نامش پیداست، مالیات بر مجموع درآمدهای شخص در یک بازه زمانی مشخص اعمال می شود. در این روش به جای محاسبه جداگانه مالیات های مختلف، مجموع مالیات ها در نظر گرفته می شود.

سوالات متداول